Καὶ τίς ἐστί μου πλησίον; Ποιον πρέπει να θεωρώ πλησίον μου; Αυτό το ερώτημα, που έθεσε κάποτε ένας νομοδιδάσκαλος στον Κύριο, θέλοντας να Τον παγιδεύσει, στάθηκε η αφορμή να διηγηθεί ο Κύριος την ανυπέρβλητη παραβολή του καλού Σαμαρείτη.
Ο Ιησούς Χριστός, με αυτό το αριστούργημα της συγκεκριμένης διδακτικής μορφής αλλά και της παγκόσμιας λογοτεχνίας, την παραβολή του καλού Σαμαρείτη, μάς φανερώνει το δρόμο που θέλει να βαδίσουν όσοι Τον πιστεύουν και Τον αγαπούν. Είναι ο δρόμος της αγάπης: «Ἐν τούτῳ γνώσονται πάντες ὅτι ἐμοὶ μαθηταί ἐστε, ἐὰν ἀγάπην ἔχητε ἐν ἀλλήλοις». Της αγάπης εκείνης που ρίζα έχει την πίστη στον Χριστό και σαν συστατικό της διαθέτει το ξεπέρασμα ορίων, συνόρων και διαχωριστικών, που πολλές φορές η σκέψη μας βάζει, γιατί δεν βλέπει ούτε φυλή, ούτε χρώμα, ούτε γλώσσα αλλά μόνο ανθρώπινα πρόσωπα που έχουν πληγές, οι οποίες πρέπει να γιατρευθούν.
Ο ενανθρωπήσας Θεός της αγάπης, ο Κύριος, μάς ζητά να δείχνουμε αγάπη σε κάθε άνθρωπο, και μάλιστα σε κάθε άνθρωπο που πάσχει, χωρίς να εξετάζουμε αν αυτός είναι δικός μας, ξένος ή εχθρός μας, ιουδαίος ή σαμαρείτης, λευκός ή έγχρωμος, έλληνας ή αλλοδαπός, και χωρίς να υπολογίζουμε θυσίες και κόπους. Αγάπη χωρίς ταμπέλες. Αγάπη χωρίς εκπτώσεις. Η παραβολή του καλού Σαμαρείτη –ο οποίος κυριολεκτικά έσωσε τη ζωή του ιουδαίου, ενώ μάς είναι ιστορικά γνωστή η αιώνια έχθρα ιουδαίων και σαμαρειτών- δίνει ξεκάθαρη απάντηση στο απολύτως πλαστό ερώτημα –που μάλιστα χωρίς λόγο γιγαντώθηκε στις μέρες μας: πρέπει να βοηθούμε εκείνους που έχουν άλλο χρώμα από το δικό μας; Ο Χριστός, ως καλός Σαμαρείτης, μας δείχνει το δρόμο...
Την αγάπη χωρίς όρια μάς δίδαξε ο Κύριος όχι μόνο μέσα από την παραβολή αυτή αλλά πολύ περισσότερο μέσα από τη ζωή Του. Διότι ο ίδιος έγινε ο καλός Σαμαρείτης για μας. Αγάπησε τους ανθρώπους μέχρι θανάτου. Η αγάπη του κορυφώθηκε και έλαμψε σε όλο το μεγαλείο επάνω στο Σταυρό. Και μάς ζητά να μάθουμε κι εμείς να αγαπάμε, να γινόμαστε καλοί Σαμαρείτες στους γύρω μας.
Ο Ι. Χρυσόστομος λέει ότι «η αληθινἠ αγάπη ομοιάζει με το λιμάνι, πού δέχεται τους ναυτικούς, τους ταξιδιώτες, τους πρόσφυγες κάθε χώρας, κάθε φυλής και χωρίς να κάνει σε κανένα εξαίρεση». Είναι δηλαδή οικουμενική, καθώς αγκαλιάζει κάθε άνθρωπο, διότι «οὐκ ἔνι ᾿Ιουδαῖος οὐδὲ ῞Ελλην, οὐκ ἔνι δοῦλος οὐδὲ ἐλεύθερος, οὐκ ἔνι ἄρσεν καὶ θῆλυ· πάντες γὰρ ὑμεῖς εἷς ἐστε ἐν Χριστῷ ᾿Ιησοῦ».
Στην παραβολή του καλού Σαμαρείτη, ο Κύριος διδάσκει σε όλους μας την ανάγκη τελέσεως του καθήκοντος προς τον κάθε συνάνθρωπό μας, τον οποίο ονομάζει «πλησίον» και ότι δεν υπάρχει μεγαλύτερη πράξη και αρετή από αυτό, διότι κάνοντας κανείς το καθήκον του στον συνάνθρωπό του, ωφελούνται αμφότεροι. Ο μεν ωφελείται εσωτερικά και ψυχικά, ενώ ο δε ωφελείται υλικά και σωματικά. Όπως ο ίδιος ο Χριστός επέδειξε και έπραξε στον απόλυτο βαθμό το έμπρακτο ενδιαφέρον Του προς τον «πεπτωκότα» και πληγωμένο από την αμαρτία άνθρωπο, έτσι και εμείς, που ακολουθούμε τη διδασκαλία Του, οφείλουμε να πράττουμε το δικό μας καθήκον, να θυσιάζουμε τη ζωή μας για τους άλλους και για τα ιδανικά και τις αξίες.
Η αγάπη πραγματώνει τη μεταλλαγή του εγωισμού σε αλτρουισμό. Ο άνθρωπος πλάσθηκε για να ζει σε κοινωνία και επικοινωνία με τον Θεό και με τον συνάνθρωπο, με τον «πλησίον» του. Ο άνθρωπος που θυσιάζει το «εγώ» επαυξάνει το «εσύ» και το «εμείς», διότι ζει μέσα στην κοινωνία και είναι σε κάθε περίπτωση οφειλέτης της. Η αναγνώριση του χρέους κάθε ανθρώπου έναντι των συνανθρώπων του, προσφέρει συγχρόνως αληθινή ελευθερία στην ανθρώπινη ύπαρξη, σηματοδοτώντας την υπέρβαση της θυσίας, ώστε να αποκτά νόημα και σκοπό η συμβίωση με τους άλλους στην κοινωνία και στα κοινωνικά δρώμενα.
Αυτά ακριβώς τα στοιχεία περιγράφει ο Χριστός στο πρόσωπο του καλού Σαμαρείτη, ο οποίος διά της προσφοράς του απέδειξε τρανώς τη μέγιστη αγάπη του προς τον πάσχοντα, μη αδιαφορώντας και μη περιοριζόμενος σε λόγους συμπάθειας. Η αγάπη δεν είναι ωραία λόγια, είναι θυσιαστικές πράξεις. Δεν πέρασε ο Σαμαρείτης αδιαφορώντας για τον ημιθανή ιουδαίο, όπως έπραξαν οι προηγούμενοι, αλλά «προσελθὼν κατέδησε τὰ τραύματα αὐτοῦ ἐπιχέων ἔλαιον καὶ οἶνον», κάνοντας έτσι να λειτουργήσει η αρετή της αγάπης προς τον πλησίον σε όλο της το μέγεθος, καθώς και η ανθρωπιά. Μια ανθρωπιά η οποία στην εποχή μας δεν είναι αυτονόητη, ως η μέγιστη σχέση μεταξύ των ανθρώπων.
Σήμερα που όλα φαίνεται να λειτουργούν σε ένα σύστημα, που μαζικοποιεί τους ανθρώπους και συνθλίβει την ανθρωπιά, χρειάζεται να ψηλαφήσουμε και πάλι τις αξίες και τα ιδανικά. Να ξαναβρούμε τα πνευματικά μας ερείσματα, το ηθικό μας μεγαλείο.
Ο σύγχρονος πολιτισμός μας, τρωμένος από σκληρές και ανάλγητες δυνάμεις, έχει στερηθεί το πνευματικό φορτίο, με αποτέλεσμα να υποστεί βαθιά κρίση. Αυτή η κρίση δεν είναι ένα απλό εποχιακό σύμπτωμα. Είναι ασθένεια που προέρχεται μέσα από τις πνευματικές του ρίζες –που φαίνονται πια σαπισμένες-, μια ασθένεια που σημάδεψε τη δομή και την ουσία των κοινωνιών μας, που απογύμνωσε τον άνθρωπο από αρχές και αξίες, από ό, τι πραγματικά μεγάλο, ωραίο και υψηλό και τον οδηγεί σε πνευματική πτώχευση, στην απελπισία, την ανεστιότητα, τη μοναξιά. Η μοναξιά καταπνίγει τις ψυχές, αφανίζει τους διαύλους επικοινωνίας και μάς ωθεί στη μελαγχολία. Ιδιαίτερα μάλιστα στην κρίσιμη εποχή μας, μοιάζει προκλητική περισσότερο από ποτέ η υποχρέωση να γίνει ο καθένας υπήκοος του ατομισμού, να κλεισθεί στο καβούκι του, καταργώντας κάθε σχέση κοινωνικότητας, εξαλείφοντας τη λυτρωτική έκφραση αυτής της κοινωνικότητας, που είναι η αγάπη.
Η αυριανή παραβολή μάς δείχνει τον πλέον ενδεδειγμένο τρόπο, την αληθινή επανάσταση, για να απαλλαγούμε από τη μοναξιά και τη μιζέρια της αλύτρωτης απομόνωσης: Να πλησιάσουμε το συνάνθρωπό μας ανυπόκριτα, σαν να είναι ο ίδιος ο Χριστός γιατί πράγματι στα πονεμένα μάτια των ανθρώπων αντικρίζουμε τον ίδιο τον Χριστό, να πλησιάσουμε τον αδελφό μας με ανθρωπιά, φροντίδα και αγάπη. Να τον πείσουμε για το νοιάξιμό μας, ότι υποφέρουμε μαζί του. Κι όταν δεν μπορούμε πιο ουσιαστικά να βοηθήσουμε τουλάχιστον να ξαναβρούμε μαζί του τη ζωοποιό πίστη και την ελπίδα για τη ζωή. Να ξαναβρούμε την αισιοδοξία σε καιρούς χαλεπούς, τον στηριγμό μπροστά στο σκοτεινιασμένο τοπίο των καιρών μας. Να δείξουμε το «πανδοχείο» του καλού Σαμαρείτη, να οδηγήσουμε σε αυτό, δηλ. την Εκκλησία, που θεραπεύει, ξαναδίνει ζωή, ξαναπυργώνει τα όνειρα.
Ας αποδεχθούμε, λοιπόν, την αγάπη του Θεού για να μπορούμε έπειτα να την προσφέρουμε αδιάκοπα στους άλλους ανθρώπους.
Αδελφοί μου, με την παραβολή του Καλού Σαμαρείτη ο Κύριος θέλει να μας αποκαλύψει μια πολύ σημαντική αλήθεια. Ότι τελικά δεν αρκεί μόνο να βοηθάμε τον πλησίον, αλλά οφείλουμε να γίνουμε εμείς οι ίδιοι πλησίον για τον καθένα που συναντάμε στο δρόμο της ζωής μας, να αναλάβουμε τη θέση του. Όπως και ο Χριστός έγινε και γίνεται πλησίον για τον καθένα μας, καθώς υπέμεινε Σταυρό και θάνατο για τη σωτηρία του κόσμου. Και καθώς μας διαβεβαίωσε ο Ίδιος, ο δρόμος προς την κληρονομιά της αιωνιότητας περνά από το δόσιμο του εαυτού μας. Να γίνει πλατιά η καρδιά μας, όπως των Αγίων της πίστεώς μας, για να χωράει όλους, ακόμη κι αυτούς που δεν μας αγαπούν, κυρίως αυτούς που δεν μάς αγαπούν. Να μάθουμε να τους ακούμε, να κατανοούμε την κατάστασή τους, να διαισθανόμαστε την κούραση, τις δυσκολίες, τις αγωνίες τους. Και να τους προσφέρουμε την αγάπη μας άλλοτε μ’ ένα στοργικό λόγο κι άλλοτε με τη σιωπή μας· άλλοτε με τη διακονία μας κι άλλοτε με θυσίες όσο κι αν αυτές κοστίζουν.
— Καὶ τίς ἐστί μου πλησίον; Ποιον πρέπει λοιπόν να θεωρώ πλησίον μου;
Τον κάθε άνθρωπο για χάρη του οποίου ο Χριστός ανέβηκε στο Σταυρό. Τον κάθε άνθρωπο, που αποτελεί προέκταση του ίδιου του εαυτού μου. Ας αφουγκραστούμε και πάλι, με περισσότερη προσοχή την παραβολή του καλού Σαμαρείτη, με την παιδική αθωότητα των χρόνων που πρωτοακούσαμε αυτή την υπέροχη ιστορία. Και ας συναγωνισθούμε στον αυθορμητισμό της έμπρακτης αγάπης.
